Fabrika Nedir?
Her çeşit eşyanın çok ve çabucak yapıldığı yerlere fabrika denir. Bazı eşyalar küçük iş yerlerinde, istenirse evlerde bile yapılabilir. Ama, bu eşyaları fabrikada yapmak hem daha düzgün, hem de ucuz olmalarını sağlar. Bir eşya ortaya çıkana kadar çeşitli işlemlere uğrar. Fabrikalarda iş bölümüne göre çalışılır. Her işçi belli bir işi. bilir. İşçilerin yaptığı parçalar birleştirilerek istenilen eşya elde edilir.
FABRİKA YAPILARI
Fabrika yapıları çoğunlukla kentlerin dışında ve tek katlıdır. Böylece ham maddelerin ve yapılmış eşyanın kattan kata taşınması, emek ve paranın boşa harcanması önlenmiş olur. Tek katlı yapılarda aydınlatma ve havalandırma daha kolay sağlanır. Ayrıca kentin dışındaki arsalar ucuz olduğundan yapı için geniş bir alan kullanılabilir.
Fabrika kabaca yönetim, yapım (imalât), paketleme bölümlerine ayrılabilir. İşin planlanması yönetim bölümünde yapılır. Satış ve reklâm işleri bu bölümden yürütülür. Çalışanlarla ilgili işlere, muhasebeye bu bölümde bakılır. Yapım kesimi fabrikada yapılan malın asıl gerçekleştirildiği bölümdür. Bu büyük salona çeşitli makineler sıralanmıştır. Burada yüzlerce işçi kendine düşen parçanın başında çalışır. Yapılan eşya paketleme bölümüne gider, artık pazarlanmaya hazırdır.
FABRİKALARIN ÇALIŞMA BİÇİMLERİ
Fabrikalarda işçiler sağlık şartlarına en uygun biçimde çalışmalıdırlar.
İş kazalarını önlemenin çareleri aranmalı, iş güvenliği sağlanmalıdır. Günümüzde işçiler sigortalı olarak çalışırlar. Hastalık, kaza,. ölüm ya da emeklilik gibi durumlarda sigorta belli bir ödeme yapar.
Birçok fabrikalar makinelerini boş tutmamak için tam gün çalışırlar. Gece ve gündüz çalışan işçi grupları ayrıdır.
FABRİKALARIN DOĞUŞU
Günümüzden 2 yüzyıl öncesine kadar, insanlar için gerekli olan eşyalar evlerde ya da küçük iş yerlerinde yapılırdı. Nüfusun artması ve ticaretin gelişip yeni pazarların ortaya çıkması bu eşyaların daha çok sayıda yapılmasını gerektirdi. Yavaş yavaş makineleşme başladı. İnsan gücüyle çalışan küçük makineler istenilen verimi sağlayamıyordu. XVIII. yüzyılın sonunda buhar gücünün makinelere uygulanması fabrikaların ortaya çıkmasına yol açtı. Daha sonra elektrik gücü de makinelerde kullanıldı. Günümüzde fabrikalarda atom gücünden yararlanmanın yolları aranmaktadır.
Fabrika kurulurken makinelerin alınması, işletecek gücün sağlanması için para yatırmak gerekir. Bunu ya devlet ya da zengin kişiler yapar. Fabrikanın kazancı bu yatırımı yapanındır. İşçi, emeğine karşılık belli bir ücret alır. Fabrika düzeni, birçok yeni sorun ortaya çıkarmıştır. İşçiler için yeni kanunlar gerekmiştir.
Fabrikalar birçok eşyanın mal olma fiyatını düşürmüş, satışını kolaylaştırmıştır. Satış arttıkça fabrikalar çoğalmış, ülke içi pazarlar bu fabrikaların ürettiklerini tüketemez duruma gelmişlerdir. Ulaşım araçlarının gelişmesi dış ülkelerdeki pazarlarla alışverişi sağlamıştır. Günümüzde, gelişmiş ülkeler, geri ülkelerin hammaddelerini alıp fabrikalarında işler ve yapılmış eşyaları tekrar bu ülkelere satarlar.