EVLİYA ÇELEBİ (1611-1681)
EVLİYA ÇELEBİ divan edebiyatının gezi yazılarıyla, ün yapmış yazarı, İstanbul’ da doğdu. Babası sarayın kuyumcu başsısıydı. Orta derecede bir öğrenim görmüş, hafız olmuştu. Biraz medrese dersleri almış, tarih ve müzikle uğraşmıştır. 24 yaşındayken, saraya, IV. Murat’ın hizmetine alındı. 4 yıl sonra 40 akçe gündelik bağlanarak saraydan çıkarıldı.
Evliya Çelebi ömrünün ilk 30 yılını İstanbul’da geçirdi. Gezilerine önce İstanbul’un köşe bucağını dolaşmakla başladı. İlk gezilerini 1640’ta Bursa, İzmit ve Trabzon’a yaptı. 1645’te Kırım ve Girit’e gitti. Tanıdığı devlet adamlarının yanında seferlere katılarak, bazen de mektup götürüp getirmek gibi görevlerle yaptığı bu geziler 58 yıl sürdü. Böylece Osmanlı İmparatorluğu’nun hemen hemen bütün şehirlerini, ayrıca Almanya’yı, Avusturya’yı, Hicaz ve Mısır’ı, Sudan’ı, Habeş eyaletlerini gördü. Mısır’da mı, yoksa oradan dönerek İstanbul’da mı öl-düğü kesin olarak bilinmemektedir.
Evliya Çelebi‘nin gezi notları Seyahatname adı altında 10 ciltte toplanmıştır. Yazar, bu eserini zamanına göre, sade, sürükleyici bir dille yazmıştır. Konuşmalarda, çağının halk dilini olduğu gibi yansıtmıştır. Evliya Çelebi gördüğü yerleri, başından geçen olayları alaylı bir dille, çoğu zaman abartarak (mübalâğa ederek) bir romancı gibi anlatmış, masal ve boş inanışlara da yer vermekten kaçınmamıştır. Bununla beraber, «Seyahatname» tarih, coğrafya, biyografi, dil, folklor ve toplum-bilim kollularında çok Önemli bilgiler taşır.
Seyahatnamenin ilk 8 çildi Arap harfleriyle, son 2 cildi de yeni harflerle basılmıştır.