Ekmek Hakkında Bilgi
Ekmek yiyeceklerimizin başında gelen en önemli besindir. Ekmek tahıl dediğimiz tanelerden yapılır. Bunlar, başta buğday olmak üzere, arpa, yulaf, çavdar ve mısırdır. Bunlardan başka pirinç unundan yapılmış ekmek yiyen ülkeler de vardır.
Ekmeğin Yapılışı
Un, yeteri kadar su, tuz ve maya karıştırılarak hamur yapılır. Köylülerimizin çoğu maya koymadan hamur yapar. Bu hamurdan yapılan ekmeğe yufka ekmek denir. Hamur elle ya da özel makinelerle iyice yoğrulduktan sonra bir süre bekletilir. Maya ile kabarması ve ekmek olacak hale gelmesi beklenir. Kesilen hamur biçim verildikten sonra fırına sürülür.
Bu yolla daha çok şehirlerde ye-nen fırın ekmeği yapılır. Bazen köylerde hamur tandır denen tuğla ya da toprak ocaklarda pişirilir.
Ekmeğin Özellikleri
İyi bir ekmek kabuğu hafif kızarmış ve esnek olmalıdır. Ekmeğin içinden alınan bir parça parmak arasında sıkıştırıldığı zaman hamur haline gelmemelidir. Ekmeğin su oranı iyi hesaplanmalıdır. Yufka ekmek de pişmemiş bırakılmamalıdır. Az pişmiş yufkalar çabuk bozulur. Ekmek yiyeceklerimizin başında gelir. Onun için ekmeğin has, pişkin ve ucuz olması istenir.
Ekmek Çeşitleri
Ekmek çeşitleri, şekline, insanların isteğine ve bölgelere göre değişik şekiller alır. Yurdumuzdaki başlıca ekmek çeşitleri şunlardır:
Yufka ekmek. — Daha çok köylerimizde orta ve doğu Anadolu’da halkın yediği ekmektir. Uzun süre saklanabilir. Yenileceği zaman su serpilerek yumuşatılır.
Ayrıca, börek yapmak için hazırlanmış, pişirilmiş ince hamur yapraklarına da yufka denir.
Tepsi ekmeği. — Evlerde yapılır. Hazırlanan hamur içi hafif yağlanmış tepsinin içine konur. Tepsideki mayalı ya da mayasız hamur fırında pişirilir.
Somun. — Şehir halkının çok yediği ekmektir. Ağırlığı ve fiyatı belediyelerce belirlenir. Altı düz, üstü kabarıktır. Genellikle, yüksek verimli unlardan yapılır.
Francala. — Şehirlerde fırınlarda yapılan beyaz ekmektir. Kepeksiz ve düşük verimli unlardan yapılır.
Asker ekmeği. — Kepekçe ve vitamin, bakımından oldukça zengindir. Halk arasında buna tayın da denir. Genellikle birliklerin kendi fırınlarında yapılır. Lezzetli bir ekmektir.
Tandır ekmeği. — Tandırda yapılan 15 – 20 cm. çapında bir ekmek çeşididir. Daha çok doğu ve orta Anadolu’nun ovalık kesimlerinde yenir.
Pide. — Eskiden çok yapıldığı halde şimdi önemini yitirmiştir. Güneydoğu Anadolu’da yapılmakta ve kiloyla tartılarak satılmaktadır. Büyük şehirlerde Ramazan aylarında yapılır.
Peksimet. — Uzun süre dayanabilen bir ekmektir. Hamuruna çok az su katılır, iyice gevretilir. Şimdi galeta adıyla pek çok çeşidi yapılmaktadır.
Ekmeğin Bileşimi
Ekmek kalori bakımından öbür yiyeceklerimizden çok üstündür. 100 gr. ekmekte, 37 gr. protein, 1350 kalori bulunur. Ekmek bayatladıkça bu miktarlar eksilir. Vitamin bakımından pek zengin değildir. Hamurdaki A ve D vitaminleri de ekmek pişerken yok olur.
Un Değirmenleri
Un değirmenleri ekmek yapılacak tahılı un haline getirir. Bunların basit olanları taneleri olduğu gibi övütür. Modern olanları ise ekmeklik unu, nişastayı, kepeği, ayrıca unları kalitesine göre tek tek ayırır.
Su ve yel değirmenlerinden başka buhar ya da elektrik motorlarıyla çalışan değirmenler vardır.
Ekmeğin Tarihçesi
Ekmek insanlığın çok eski çağlarında ortaya çıkmıştır. Önce Uzak Doğu’da ekmek yapıldığı biliniyor. Buradan da Mısır’a ve başka ülkelere yavaş yavaş yayılmıştır. M. Ö. 3500 yıllarında Mısır’ın Tep şehrinde ekmek yapıldığı, kabartma resimlerden anlaşılmaktadır. M. Ö. 4000 yıllarında İsviçre’nin Göller bölgesinde de ekmek yapıldığı bilinmektedir. İncil’de mayalı ve mayasız ekmekten söz edilmesi ekmeğin tarihinin epeyce eski olduğunu göstermektedir.
Eski çağlarda yapılan ekmekler bu-günkünden çok değişikti. Ekmek kızgın taşlar üzerinde pişirilirdi. Un da bugünkü kadar ince değildi. Mısır’da yapılan ekmekler ise çok beyazdı. Ekmek yapmak Mısırlılarca bir sanattı. Eski Romalılarla Yunanlılar da ekmek yapmasını Mısırlılardan öğrendiler.
Ekmek, bütün dünya uluslarca en çok kullanılan besin maddesidir.
Avrupalılarla Amerikalılar buğday ekmeği, Japonlarla Çinliler pirinç ekmek ve lapası, Almanlar, Polonyalılar, Ruslar çavdar ekmeği, İtalyanlar ve Romanyalılar mısır ekmeği yer.
Ekmek İle İlgili Atasözleri
EKMEK ÇİĞNENMEYİNCE YUTULMAZ.
EKMEĞİN BÜYÜĞÜ HAMURUN ÇOĞUNDAN OLUR.
EKMEĞİNİ KATIĞINA DENK EDEN HİÇBİR VAKİT AÇ KALMAZ.
EKMEKTEN KAŞIK OLUR AMA HER YOĞURDUN HAKKINA DEĞİL.
ARPA EKMEĞİN YOKSA TATLI DİLİN DE Mİ YOK,
ÇAVDAR UNUNDAN BAKLAVA OLMAZ.
SANA TAŞ ATANA, SEN EKMEK AT.
EVDE UNU OLANA, ÖDÜNÇ EKMEĞİ KİM OLSA VERİR.
Aradıgım yok