DOKUNMA DUYUSU
Deri, içindeki dokunma cisimcikleriyle dokunma duyusu organı görevini görür. Omurilik soğanından gelen duyu sinirleri altderiye dağılmıştır. Bu sinirlerin ucu ya serbesttir ya da birtakım cisimciklere (dokunma cisimcikleri) bağlıdır.
Bu cisimciklerle deri 4 çeşit duyuyu, 1° basınç, 2° sıcaklık, 3° soğukluk, 4° ağrı duyularını duyar. Bu duyular vücudun her yanında aynı derecede değildir. Dilin, parmakların ve burnun ucu çok duygulu, sırt ise en duygusuz yerlerdir.
Bilginlerin yaptığı bir hesaba göre vücutta 3-4 milyon ağrı duyma noktası, 500 000 basınç duyma noktası, 150 000 soğukluk duyma noktası, 16 000 sıcaklık duyma noktası vardır.
DERİ
İç organlarımızı korumak için konulmuş bir örtüdür. Ama, aslında deri daha karışık işler gören bir dokudur. Koruma işinden başka çevremizde olup bitenleri bize sıcaklık, soğukluk, acı, basınç gibi duygularla bildiren bir duyu organıdır. Sinirlerin uçları deride gömülüdür.
Derimiz iki kattır. Birine üstderi (epidermis) denir, ötekine de alt-deri (derma) denir.
Üstderi de, altderi de hücrelerden meydana gelmiştir. Altderideki canlı hücreler durmadan ikiye bölünerek büyürler; yaşlanan hücreler dışarı doğru itilir. Altta oluşan her yeni hücre eskileri üste doğru iter. Bir zaman sonra hücreler ölürler; artık iyice yassılaşmışlar ve incelmişlerdir. 3öylece üstderi meydana gelmiştir. Bu yüzden bizler durmadan deri değiştiririz. Üstderi her yıkanmada ölü hücrelerini kirle birlikte salarak kendini tazeler. Güneşte yandığımız zaman soyulan deri de aslında üstderinin en üstteki taba-kasıdır. Böyle olduğu için derimiz soyulsa bile alttan yenisi gelir.
Üstderinin iki tabakası vardır: 1° Boynuzsu tabaka (keratinli tabaka), 2° Üreyen tabaka (malpiki tabakası). Boynuzsu tabaka cansız tabakadır. Derinin değişen kısmı da burasıdır. Onun altındaki üreyen tabaka canlı olan silindir biçimli hücrelerden meydana gelir. Deriye renk veren boya taneleri burada yer alır. Çeşitli renkteki deriler hep bu tanelerin renk derecesine göre biçimlenir. Güneşte derinin kararması da burada olur.
ALTDERİDEKİ BEZLER
Yağ bezleri, ter bezleri ve süt bezleridir. Yağ bezleri kıl diplerinde daha çok bulunur. Salgıları kıl boyunca yüzeye çıkar. Ter bezleri yumak biçimindedir. Bu yumak ince bir boru ile deri yüzüne açılır. Vücudumuzda 2 milyona yakın ter bezi vardır. Süt bezleri ise kadınlarda göğüste olur. Meme aslında süt bezlerinden, onları saran yağ dokularından oluşmuştur.
KIL
Bazı hayvanlarda da rastlanan kıl sertçe bir tüydür. Kılların vücudu korumakla ilgili olduğunu hayvanlara bakarak anlayabiliriz. Soğuk iklimlerde yaşayan hayvanlarda kıllar sık ve uzundur. Eski çağlarda da insanların uzun kıllı olduğu biliniyor. İnsanın kılları zamanla yok olmuş ve kısalmıştır. Bununla birlikte kaş, kirpik gibi kıl grupları koruma görevlerini hâlâ sürdürür.
Kılın deri içinde kalan kısmına kıl kökü, deri üstünde kalan kısmına da kıl sapı denir. Kıl kökünün dibi bir soğan gibi şişkindir. Buna kıl soğanı denir. Kılların dipleri canlıdır; yukarıya çıkıldıkça deride olduğu gibi cansızlaşır. Böylece kıllar alttan yukarıya doğru büyürler. Her kılın dibinde ürperme kast dediğimiz kaslar vardır. Korku ve kızgınlık gibi bir duygunun etkisi altında bu kaslar kılları havaya diker.
TIRNAK
Parmakların ucundaki sert ve duyumsuz kısımdır. Parmak uçlarını korur. Hayvanlarda, özellikle kuşlarda bir yere tutunmaya yarar.
NASIR
Küçük bir bölge içinde kalınlaşmış ve sertleşmiş deri tabakasına denir. Genellikle kuru olursa da bazen kan damarları içlerinde gelişebilir. Özellikle el ve ayaklarda (ya sürekli bir şeyleri tutarak çalışmaktan ya da sıkı bir ayakkabı içinde kalmaktan) görülür.
PARMAK İZİ
Deride birtakım kıvrımlar vardır. Parmak uçlarının iç kısmındaki kıvrımlar herkeste başka başkadır. Bu özellikten dolayı suçluların yakalanmasında önemli bir ipucu olarak kullanılır. Çünkü el sürdüğümüz, dokunduğumuz her şeyde parmak izi bırakırız. Bunlar cam macunu gibi yumuşak olan ve sonradan sertleşen maddelerle düz, cilâlı yüzeylerde çok daha iyi belirir.