Bakır

Bakır

Bakır, insanların ilk kullandığı madenlerden biridir. M.Ö. 8 000 yıllarından beri bilindiği sanılmaktadır. Bugün de günlük hayatta en çok kullanılan, herkesin tanıdığı bir metaldir. Kırmızıya yakın bir rengi vardır. Kolay işlenen, yumuşak bir maden olduğu için pek çok yerde kullanılır.

Bakırın Kullanıldığı Yerler

Eskiden mutfak eşyası yapımında çok kullanılırdı. Ama, kalaylanmamış ya da kalayı biraz bozulmuş kaplarda bazı yiyeceklerin etkisiyle yeşil renkli, zehirli bir madde ortaya çıktığı için artık mutfak eşyalarında pek kullanılmamaktadır. Bakırdan biblolar, vazolar ve çeşitli süs eşyaları yapılır. Bakır, elektriği ve ısıyı en iyi ileten metallerden biridir. Bu yüzden tel ve levha yapımından da çok kullanılır. Buhar kazanları da bakırdan yapılır.

Kuzey ve Güney Amerika, Afrika ve Rusya en çok bakır çıkarılan yerlerdir. Yurdumuz da bakır yatakları bakımından zengindir.

Bakır, doğada (tabiatta) serbest olarak ya da filizler (bakırlı bileşikler) halinde bulunur. Filizlerin çoğu güzel renklidir. Filizlerin, yaklaşık olarak % 4’ü bakır, gerisi yabancı maddedir. Bu yüzden arı bakır uzun ve güç işlemler sonunda elde edilir.

BAKIR ALAŞIMLARI

Saf bakır kolaylıkla işlenir, soğukken  bile  dövülerek  biçimlen dirilebilir. Sertlik vermek ve dayanıklılığını arttırmak için bakıra başka madenler karıştırılır. Böylece bakır alaşımları elde edilir:

Pirinç: bakır – çinko alaşımıdır. Bu sarı renkli, sert alaşımın % 60’ı bakırdır.

Tunç (bronz): bakır – kalay alaşımıdır, % 89’u bakırdır.

Para alaşımı, bakır – nikel alaşımıdır. % 75’i bakırdır.

Alüminyum tuncu: bakır – alüminyum alaşımıdır. % 90’ı bakırdır.

Alman gümüşü: % 57 bakır, % 19 çinko, % 24 nikelden yapılan bir alaşımdır. Bakırın sülfirik asitle meydana getirdiği tuza göztaşı (bakır sülfat) denir. Suyla karıştırılınca koyu mavi bir renk alan beyaz ve zehirli bir tozdur. Bazı madensel boyalarda, deri boyacılığında, pillerde kullanılır.

BAKIRIN TARİHİ

İlk insanlar M.Ö. 8000 yıllarında bakırı bulmuşlar, yavaş yavaş silâh, eşya, alet yapımında kullanmaya başlamışlardır. Böylece, M.Ö 5000’de Taş Çağı bitmiş ve Tunç Çağı başlamıştır. M.Ö. 2000’de bakır-çinko alaşımı olan pirinç kullanıldığı bilinmektedir. Mısır, Ege denizi çevreleri, Asya ve Avrupa hemen hemen aynı yıllarda Bakır Çağı’nı yaşamıştır.   Amerika’da  ise  ba kırın ilk  defa ancak 100-200 yıllarında kullanıldığı görülüyor.

XVI. yüzyılda İngiltere’de iki bakır şirketi kurulmuş, aynı yüzyılda Osman­lı imparatorluğu, Ergani bakır madenlerini işletmeye başlamıştır. XVIII. yüzyılda dünya bakır üretimi, bugünkü üretimin yarısını bulmuştur.

BAKIRIN ÖZELLİKLERİ

Bakır Cu simgesiyle gösterilir. Atom sayısı 29, atom ağırlığı 63,54, yoğunluğu 8,96 gr/cm³, erime noktası1 083 °C, kay­nama noktası2 595 °C, elektrik iletken­liği 91,44, ısı iletkenliği 73,6’dır.