Arşimet (Arkhimedes)
(M.Ö. 287-222)
Eski Yunanlıların ünlü fizik ve matematik bilgini. Sicilya’da, Siraküsa şehrinde doğdu. Yaptığı savaş aletleri sayesinde Siraküsa, şehri kuşatan Romalılara iki yıl dayandı. Bilgin, sonunda şehre giren Romalılar tarafından öldürüldü. Arşimet, kendi adıyla anılan kanunu (Arşimet kanunu), kaldıraç kanunlarını, özgül ağırlık, ağırlık merkezi ve daha başka kanunları bularak bilim dünyasına büyük ufuklar açmıştır.
Suya batırılan bir cismin ağırlığının, yerini tuttuğu suyun ağırlığı kadar azaldığını ortaya koyan Arkhimedes‘in, bu kanunu bulduğu zaman heyecanla “evreka! evreka!” (buldum! buldum!) diye bağırarak hamamdan dışarı fırlaması ünlüdür.
Arkhimedes, bu kanunu, Siraküsa kralı II. Hiero’nun tacının saf altından olup olmadığını araştırırken bulmuştur. Kaldıraç kanunu ile ilgili olarak söylediği: Bana dayanacak bir yer gösterin, dünyayı yerinden oynatayım, sözü çok ünlüdür.
Arşimet kanunu özet olarak şöyle ifade edilir: “Suya batırılan bir cismin ağırlığı, bu cismin, taşırdığı suyun ağırlığı kadar azalır.”
ARŞİMET BURGUSU
Arşimet‘in bulduğu, alçak bir yerden yükseğe su çıkarmaya yarayan araca Arşimet Burgusu denir. Arkhimedes‘in bunu Mısır’da öğrendiği de söylenir. Bir çubuk üzerine sarılmış borudan yapılmıştır. Borunun alt ucu suya batırılıp çubuk döndürülürse, dönmeden doğan kuvvetin etkisiyle su, boruda yükselir ve borunun üst ucundan akar.
ARŞİMET KANUNUNU AÇIKLAYAN BİR DENEY
Arşimet prensibine göre bir sıvı içine batırılan bir cisim, bu sıvı tarafından, taşırdığı sıvının ağırlığına eşit bir kuvvetle yukarıya doğru itilir. Bu prensip bir teraziyle gerçeklenebilir. Terazinin bir kefesine biri boş, biri dolu, eşit hacimde iki silindir asılır ve terazi öteki kefeye konulan ağırlıklarla dengeye getirilir. Alttaki dolu silindir bir sıvı içine batırılırsa dengenin bozulduğa görülür. Teraziyi tekrar dengelemek için boş silindiri aynı miktarda sıvıyla doldurmak gerekir.