GENETİK

GENETİK 

Bütün canlı türlerinde, döller, çeşitli bakımlardan kendilerinden öncekilere benzer. Her türe has özellikler kalıtım yoluyla türden türe iletilir. Ancak yine de döllerle ana-babaları arasında farklılıklar görülür. Genetik, aynı soydan olan döller arasındaki benzerlik ve farklılıkları inceleyen biyoloji dalıdır. Benzerlik ve farklılıkların başlıca sebebi kalıtımdır. Daha sonra da çevre gelir. Kalıtımda genler ve kromozomların büyük rolü vardır.

Kromozomlar, karyokinez yoluyla çoğalan hücrelerde, kromatin ipliklerinin ikiye ayrılmak üzereyken aldıkları, kısa, ucu kıvrık çubuk şeklindeki cisimciklerdir. Karyokinez, ya da mitoz, ana hücrenin bölünerek iki yavru hücre meydana getirmesine denir. Kromatin ise hücre çekirdeğinde bulunan ve bazı boyalarla kolayca boyanabilen bir maddedir. Bunlar, hücre çekirdeğinde küçük tanecikler halinde düzensiz biçimde, parçacıklar ya da ağ şeklinde bulunur. Bölünme sırasında, ana hücrenin bütün elemanları bölünerek iki katma çıkar; daha sonra bunlar, iki yavru hücre arasında bölüşülür. Kromozomların sayısı, hayvan ve bitki türüne göre her hücrede belirlidir.

1960 yılında yapılan milletlerarası bir konferansta insan kromozomları l’den 22’ye kadar numaralanmış, son çift eşey kromozomlarına da X ve Y denmiştir. İnsanda otozom denen 22 çift kromozom ile bir çift eşeysel kromozom olmak üzere 2N = 46 kromozom vardır. Erkekler iki eşit sperm meydana getirir. Bunların rarısı X, yarısı Y kromozomu taşır. Yu-nurtalarda ise bir X kromozomu var-hr. Eğer bir yumurta X kromozomu taşıyan sperm ile döllenirse, yavru dişi olur (XX). Eğer Y kromozomu taşıyan bir sperm ile döllenirse yavru erkek olur (XY).

Kalıtım konusunda yapılan araştırmalar, XX. yüzyılın başlarında kromozomların bu alanda en önemli, rolü oynadığını gösterdi. Amerikalı bilgin Walter 3. Sutton (1876-1926) kromozom teorisini ortaya attı. Onun çalışmalarını gelişken Briges (1889-1939) kalıtımın kromozom teorisini kesin olarak yerleştirdi.

Yeni kalıtım anlayışına göre kalıtım bağları genler vasıtasıyla oluşur. Gen, bir nükleik asit parçasıdır. Buna dezoksivibonükleik asit (DNA) denir.

Çeşitli birleşiklerin yapılması ve bunların kimyasal reaksiyonları aynı hücredeki çeşitli DNA moleküllerine dayanır. Hücrede farklı rolleri olan bu DNA çeşitlerine genler denir. Genetik denilen bilimin konusunu da genlerin incelenmesi teşkil eder. DNA, kalıtımın maddî temelidir; bölünme sonucunda meydana gelecek her iki hücrede de bulunabilmek için kendi kendisini parçalayabilir.

Kromozomları meydana getiren başlıca madde budur. Hücrenin bölünmesi sırasında kromozomlar ikiye ayrılırken DNA molekül zinciri kendi kendisinin bir benzerini meydana getirir. Böylece her kromozom, iki yavru kromozoma ayrıldığı zaman, yavru kromozomların hepsinde, ana kromozomdaki DNA’ya benzeyen birer molekül bulunur. Hücrenin çalışmaları DNA vasıtasıyla yönetilir. Hücrelerin özellikleri DNA yoluyla bölünme sonucunda  meydana  gelen yavru  hücrelere geçer.