DENİZLER NASIL OLUŞUR

DENİZ

Yeryüzünün dörtte üçünü kaplayan su kitlesi. Denizlerin toplam yüzölçümü 361 milyon km2, Kuzey Buz Denizi’yle birlikte 374 milyon km2’dir. Denizlerin kapladığı alanın 180 milyon km2’si Büyük Okyanus, 106 milyon km2’si Atlas Okyanusu, 75 milyon km2’si de Hint Okyanusu’dur. Kuzey Buz Denizi’nin yüzölçümü de 13 milyon km2’dir. Aslında bütün denizler okyanusların birer kolu durumundadır.

DENİZLERİN OLUŞUMU

Denizlerin oluşumunu şu iki soruyu cevaplandırarak açıklayabiliriz :

1) Deniz yatakları niçin meydana gelmiştir? — Deniz yataklarının meydana gelişi, yer kabuğunu oluşturan kayaların cinsiyle ilgilidir. Yer kabuğu, granit ve bazalt denen kayalardan meydana gelmiştir. Bunlardan bazalt ağır, granit ise ona göre hafiftir. Yer çekirdeği ateş halinde bir sıvı olduğundan, ağır kayalar daha derinlere çökmüş, hafif kayalar da yüksekte kalmıştır. Bunu suya attığımız bir tahta ve bir mantar parçasına benzetebiliriz. İşte bazalt kayaları daha ağır olduğundan, daha çok gömülerek yeryüzünün çukurluklarını, granit de mantar gibi daha az batarak yüksek bölümleri, yani karaları meydana getirmiştir. Çukur bölümler zamanla suyla dolunca da okyanuslar ve denizler oluşmuştur.

2) Denizler niçin suyla dolmuştur? — Sıvı kayalar, erimiş ateş halindeyken bileşimlerinde su vardır. Bu su buharlaşarak yükselir. Milyonlarca yıl boyunca yükselen su buharı yerin çekimi dolayısıyla uzay boşluğuna uçup gidemez, ancak sıcaklık yüzünden yere de düşemez, yeryüzünün çevresinde kalır. Jeolojik çağların başlangıcında yeryüzünün çevresindeki buhar, yoğunlaşarak yağmur halinde dökülmeye başlar ve denizler oluşur.

3) Deniz suyu neden tuzludur? — Deniz suyunun tuzluluğu kayaların erimesi sonucu meydana çıkmıştır. 2000 000 yıl süren bir zaman içinde eriyen volkanik kayalardaki maddeler deniz suyuna geçmiş, denize bugünkü tuzluluğunu vermiştir. Deniz suyundaki maddelerin başında, bildiğimiz tuz-gelir, oranı ortalama % 78,3’tür. Bundan sonra magnezyum klorür % 9,4, magnezyum sülfat % 6,4, kalsiyum sülfat % 3,9, potasyum klorür % 1,7 gelir. Geri kalan çok küçük bölümü de çeşitli maddeler meydana getirir.