Azot
Azot; rengi, kokusu ve tadı olmayan bir gazdır. Hayvanların ve bitkilerin hücreleri için çok önemli, vazgeçilmez bir maddedir. En önemli azot kaynağı içinde yaşadığımız havadır. Havanın hacim bakımından % 78’i (beşte dördü), ağırlık bakımından da % 75’i azottur. Ama, hayvanlar ve bitkilerin de birçoğu, havadaki serbest azottan yararlanamaz. Hayvanlarla insanlar, yaşamaları için çok gerekli olan bu maddeyi ancak besinlerden alırlar. Bitkiler azotu topraktan çeker. Toprağın azotu, bitkileri beslemeye yetmeyeceği için bitkilerin kökleri azotlu gübrelerle beslenir.
Laboratuvarlarda havadan ya da amonyum nitrit (NH4N02) eriyiğinden azot elde edilir. Azot havadan da elde edilir.
Azot 1772’de Daniel Rutherford tarafından keşfedilmiştir. Yoğunluğu havadan azdır. Suda çok az erir. —195°C’da sıvılaşır, —210°C-da katılaşır.
Azot yalnız besinlerde bulunmaz. Zehirlerde, ilâçlarda, kokularda ve boyalarda da azot vardır. Güldüren gaz azot oksitten başka bir şey değildir.
Azot yeryüzünde bileşikler halinde bulunur. Şili güherçilesinde bulunan sodyum nitrat (NaN03) Hint güherçilesinde bulunan potasyum nitrat (KN03) başlıca çeşitleridir. Azot atomları, moleküller içinde birbirlerine çok sıkı bağlanmıştır. Bu yüzden başka maddelerle pek az bileşik yapar ve tembel bir gaz olarak tanınır. Taşkömüründe de bazı azot bileşikleri vardır.
Azotun en önemli bileşiği amonyaktır. Amonyak gübre ve temizleyici olarak kullanılır. Nitrik asit de (HN03) bir azot bileşiğidir. Geniş ölçüde gübre olarak kullanılır. Birçok patlayıcı maddenin içinde nitrik asit vardır. Kezzap da nitrik asitten yapılan tehlikeli bir maddedir. Pamuk barutu nitrik asitle yapılır. Gliserinle nitrik asit birleşirse nitrogliserin denen çok tehlikeli, patlayıcı bir madde elde edilir. Dinamit bu maddeyle yapılır. Avcılıkta, bayram geceleri atılan maytaplarda kullanılan kara barut da nitrik asitle potasyumun birleşmesinden elde edilir.
HAVADAN AZOT ELDE EDİLMESİ
Oda sıcaklığındaki hava, bir kap içinde —204° C’a kadar soğutulur. Sonra 160° C’a kadar ısıtılır. Bu nokta, azotun kaynama derecesidir. Kap içinde azot buharları yükselir.
AZOTUN BESLENMEDEKİ ROLÜ
Azot bileşiklerinin beslenme de önemi çok büyüktür. Havada ve topraktaki serbest azot bakteriler tarafından azot bileşikleri haline getirilir. Oradan bitkilere ve bitkileri yiyen hayvanlara geçer. Hayvanlar dışkılarıyla onu tekrar toprağa verirler. Baklagiller azotlu bileşikleri, köklerinde yaşayan yumrucuk bakterilerinden alırlar.
