ANAYASA
Her devlette ana ilkeleri bildiren temel bir yasa (kanun) vardır. Buna Anayasa denir. Ülkenin en önemli yasasıdır. Anayasa, devletin şeklini, yasama, yürütme ve yargılama güçlerini tanımlar. Kişilerin devletle olan ilişkilerindeki temel hak ve özgürlüklerini belirtir. Bu özgürlüklerin kısıtlanmasını önleyecek yasama ve yargı sistemini kurar. Bütün öteki yasaların anayasaya uygun olması gereklidir. Anayasaya uygun olmadığı ilgililer tarafından ileri sürülen yasalar, Anayasa Mahkemesince incelenir ve karara bağlanır. Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir. Anayasaların yapılması ve değiştirilmesi öbür yasalarınkinden daha siki kurallara bağlanmıştır. İlk yazılı anayasalar 1781’de Amerika Birleşik Devletlerinde ve Fransız ihtilâlı sırasında 1791’de Fransa’da yapılmış ve uygulanmıştır.
TÜRKİYE ANAYASASI
Bugün Türkiye’de, 18 ekim 1982 Anayasası uygulanmaktadır. Ülkemiz, Osmanlı İmparatorluğumdan bu yana 5 anayasa dönemi geçirmiştir.
1) 1876 anayasası:Osmanlı imparatorluğunda ilk anayasa hareketi Mustafa Reşit Paşa’nın Gülhane Hattı’yla başlamıştır. İlk anayasa Kanun-ı Esası adıyla 1876 da Meşrutiyet kabul ve ilân edildikten sonra uygulanmıştır. Bu anayasa Mebussan Meclisi (Millet Meclisi) ve Ayan Meclisi (Senato) denilen iki meclis getiriyordu. Ama bütün yetkiler padişahtaydı. Dilediği zaman meclisleri kapatabilirdi. Gerçekten de 2 yıl sonra, II. Abdülhamit bu yetkiyi kullanmış ve meclisleri kapatmıştır.
2) 1921 anayasası: Osmanlı imparatorluğu I. Dünya Savaşı’nda yenilmiş ve işgal edilmişti. Atatürk’ün çevresinde toplanan millet, kendi kendini yönetme ilkesine dayanan yeni bir devlet kurdu.
23 nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı ve 20 ocak 1921’de Teşkilât-ı Esasiye Kanunu kabul edildi. Bu anayasa, egemenliği kayıtsız şartsız Türk milletine veriyordu.
3) 1924 anayasası: Kurtuluş Savaşı’ndan sonra, cumhuriyetin ilanıyla Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’nun 1. maddesi «TÜRKİYE DEVLETİ BİR CUMHURİYETTÎR» biçimini aldı. Daha sonraları bu anayasaya devletin layık, cumhuriyetçi ve devrimci olduğu eklendi. Adı da Esas Teşkilât Kanunu oldu.
4) 1961 anayasası: 27 Mayıs devriminden sonra, Millî Birlik Komitesi’nin topladığı Kurucular Meclisi bir anayasa tasarısı hazırladı. 9 temmuz 1961’de halk oyuna sunulan bu tasarı milletimizin çoğunluğu tarafından kabul edildi ve 27 Mayıs Anayasası adıyla uygulanmaya başlandı. Bu anayasada Türkiye Cumhuriyeti’nin insan haklarına dayanan, millî, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olduğu açıkça belirtilmiş bulunmaktadır.
5) Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 1982 Anayasası olarak bilinen anayasa değişikliği, Türkiye Cumhuriyeti’nin 1982’den 2010’a kadar geçerli olan anayasasıdır. 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında hazırlanmış ve 18 Ekim 1982 tarihinde kabul edilerek yürürlüğe girmiştir. 1982 Anayasası, 1.626.431 “red” (yüzde 8.63) oyuna karşılık, 17.215.559 “kabul” (yüzde 91.37) oyuyla kabul edildi. Bu oran 1961 Anayasasının %61.5 olan “evet” oylarına göre çok yüksek bir kabul düzeyini yansıtmaktadır. Bu yüksek kabul oranının sebepleri arasında MGK’nin partiler üstü görünümü, medyanın sıkı denetim altında tutulması, siyasî partilerin kapatılmış ve değişik görüşlerin ortadan kaldırılmış olması, 1980 öncesinin halkta derin izler bırakması, şiddet olaylarına tepki, eski siyasî iktidarlara güvensizlik ve referandumum sonucunun “hayır” çıkması dahilinde olacakların belirsizliği sayılabilir.
ANAYASAMIZIN BAZI MADDELERİ
MADDE 1 — TÜRKİYE DEVLETİ BİR CUMHURİYETTİR.
MADDE 2 — TÜRKİYE CUMHURİYETİ, İNSAN HAKLARINA VE BAŞLANGIÇTA BELİRTİLEN TEMEL İLKELERE DAYANAN, MİLLÎ, DEMOKRATİK, LAYİK VE SOSYAL BİR HUKUK DEVLETİDİR.
MADDE3 — TÜRKİYE DEVLETİ, ÜLKESİ VE MİLLETİYLE BÖLÜNMEZ BİR BÜTÜNDÜR. RESMÎ DİL TÜRKÇEDİR. BAŞKENT ANKARA’DIR.
MADDE 4 — ANAYASANIN 1 İNCİ MADDESİNDEKİ DEVLETİN ŞEKLİNİN CUMHURİYET OLDUĞU HAKKINDAKİ HÜKÜM İLE 2 İNCİ MADDESİNDEKİ CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ VE 3 ÜNCÜ MADDESİ HÜKÜMLERİ DEĞİŞTİRİLEMEZ VE DEĞİŞTİRİLMESİ TEKLİF DAHİ EDİLEMEZ.
MADDE 5 — DEVLETİN TEMEL AMAÇ VE GÖREVLERİ, TÜRK MİLLETİNİN BAĞIMSIZLIĞINI VE BÜTÜNLÜĞÜNÜ, ÜLKESİNİN BÖLÜNMEZLİĞİNİ, CUMHURİYETİ VE DEMOKRASİYİ KORUMAK, KİŞİLERİN VE TOPLUMUN REFAH, HUZUR VE MUTLULUĞUNU SAĞLAMAK; KİŞİNİN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİNİN, SOSYAL HUKUK DEVLETİ VE ADALET İLKELERİYLE BAĞDAŞMAYACAK SURETTE SINIRLAYAN SİYASAL, EKONOMİK VE SOSYAL ENGELLERİ KALDIRMAYA, İNSANIN MADDİ VE MANEVİ VARLIĞININ GELİŞMESİ İÇİN GEREKLİ ŞARTLARI HAZIRLAMAYA ÇALIŞMAKTIR.
MADDE 6 — EGEMENLİK KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİNDİR.
MADDE 7 — YASAMA YETKİSİ TÜRK MİLLETİ ADINA TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NE AİTTİR. BU YETKİ DEVREDİLEMEZ.
MADDE 8 — YÜRÜTME YETKİSİ VE GÖREVİ , CUMHURBAŞKANI VE BAKANLAR KURULU TARAFINDAN, ANAYASA VE KANUNLARA UYGUN ŞEKİLDE KULLANILIR VE YERİNE GETİRİLİR.
MADDE 9 — YARGI YETKİSİ, TÜRK MİLLETİ ADINA BAĞİMSIZ MAHKEMELERCE KULLANILIR.
MADDE 10 — HERKES; DİL, IRK, CİNSİYET, SİYASÎ DÜŞÜNCE, FELSEFÎ İNANÇ, DİN VE MEZHEP AYIRIMI GÖZETİLMEKSİZİN KANUN ÖNÜNDE EŞİTTİR. HİÇBİR KİŞİYE, AİLEYE, ZÜMREYE VEYA SINIFA İMTİYAZ TANINAMAZ.
