Amasya

Amasya, Karadeniz bölgesinde bir ilimizdir. Kuzeyinde Samsun, doğusunda Tokat, güneyinde Tokat’la Yozgat, batısında Çorum bulunur. Yüzölçümü 5 690 km2, nüfusu 365 231’dir. İl merkezinin yüzölçümü 1 718 km2, nüfusu 102 125, belediye sınırlan içindeki nüfusu ise 41 496’dır. Arazi güneye inildikçe yaylayı andırmaktadır. Yeşilırmak’ın suladığı topraklarla Çekerek, Mecitözü sularının aktığı bölge, Ters akan suyunun geçtiği Merzifon, Suluova en verimli kesimleridir.

Yeşilırmak kuzey yönü boyunca geniş vadiler çizer. Bu vadilerden kuzey rüzgârları il topraklarına rahatça girdiğinden, iklim güneye göre daha serttir. Sıcaklık yazın 30°C’ ye yükselir, kışın soğuk günlerinde -40°C’ ye kadar düşer.

Amasya‘da buğday, arpa, mısır, fasulye, nohut, mercimek, kendir, haşhaş, şeker pancarı yetiştirilir. Elması, tadı, kokusu, dayanıklılığıyla ün salmıştır. Bol sebze yetişir. Tütün bölgesidir. Özellikle Gümüşhacıköy ilçesinde yabancı ülkelerin çok beğenip aradıkları güzel kokulu tütünler yetişir.

TARİHİ

Amasya’nın tarihi, M.Ö. 4000 yılına kadar uzanır. Hangi yılda, kimin tarafından kurulduğu belli değildir. Amasya‘da doğan Yunanlı tarihçi Strabon’a göre şehir İsa’dan binlerce yıl önce Amazon sülâlesinden Amasis tarafından kurulmuştur. Amasya şehri, efsanesi yüz yıllardan beri dillerde dolaşan âşık Ferhad’ın adını taşıyan Ferhat dağının doğusundadır. Üstüne Amasya kalesinin oturtulduğu Kırklar dağı şehrin batısın da yükselir. Şehir, Yeşilırmak’ın kıyısındadır.

Efsaneye göre, Ferhat dağından şehre su getiren eski kemerler, Amasya padişahının kızı Şirin’e âşık olan Ferhad tarafından yapılmıştır. Halk edebiyatımızda yeri olan Ferhat ile Şirin masalına göre sevgilisine kavuşmak isteyen Ferhat, tek başına bu dağı delmiş, bu yüzden dağa Ferhat dağı adı verilmiştir.

Amasya, XII. yüzyılda II. Sultan Kılıç Arslan tarafından Selçuklu ülkesine katıldıktan sonra Anadolu’nun belli başlı bilim merkezlerinden biri olmuş, camiler, medreseler, hastaneler yapılmıştır. Amasya Osmanlı ülkesine katı İmca, daha da önem kazanmıştır. Amasya Cumhuriyet döneminde il merkez olmuştur.

Amasya‘nın yedi ilçesi vardır:

Amasya Merkez İlçe: Yüzölçümü 1730 km2, nüfusu 133.207 kişi olup, 74.393’ü il merkezinde, 58.814’ü ise belde ve köylerde yaşamaktadır. Aydınca, Doğantepe, Ezinepazar, Uygur, Yassıçal, Yeşil Yenice ve Ziyaret olmak üzere 7 beldesi ve 100 köyü bulunmaktadır.

GÖYNÜCEK, ilin güneyindedir. 44 köyü vardır. Yüzölçümü 578 km2, nüfusu 17614’dür. İçinden Çekere suyu geçer. Yağışlar azdır. İklimi ılık tır. Tahıl, şeker pancarı yetiştirir, meyvecilik, bağcılık yapılır.

GÜMÜŞHACIKÖY, ilin batısındadır Yüzölçümü 653 km2, nüfusu 29 795’dir 3 bucağı, 46 köyü vardır. Dağları yük sek değildir. Gümüş suyu, Köseler deresi, Hamamözü suyu, İnegöl suyu ilçe topraklarından geçer. İklimi ılıktır. Dağlar ormanlıktır. Halkın çoğu tarımla uğraşır. Başta tahıl olmak üzere tütün, şeker pancarı ekilir, meyvecilik yapılır.

Hamamözü: nüfusu 6161 olup, 1511’i ilçe merkezinde, 4650’si köylerde yaşamaktadır. Merkez bucağa bağlı 15 köyü vardır.
İlçe toprakları dağlıktır. Doğusunda Kandil ve Saray, güneyinde Eğirce, kuzeyinde İnegöl Dağları yer alır. Dağlardan kaynaklanan suları Kızılcaören ve Hamamözü Çayı toplar.
Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri şekerpancarı, buğday, arpa, tütün ve kendirdir. Yaylalarda koyun beslenir.

MERZİFON, ilin kuzeybatısındadır; Yüzölçümü 970 km2, nüfusu 54 123’dür. 3 bucağı, 64 köyü vardır. İlçenin kuzey kesiminde Tavşan dağları uzanır. İklim ılıktır. İlçenin % 18’i kayın, çam ormanlarıyla kaplıdır. En çok tahıl ekin yapılır. Baklagiller, sebze yetiştirilir.

Osmanlı tarihinin büyük sadrazamlarından Köprülü Mehmed Paşanın damadı ve İkinci Viyana Muhasarasının bahtsız kahramanı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, şehrin yetiştirdiği en tanınmış şahsiyettir. Ayrıca Sultan İkinci Murad zamanında yaşayan meşhur alim ve mutasavvıf Abdurrahim-i Merzifoni de burada ilim neşrinde bulunmuştur. Pek çok tarihi esere sahip olan ilçede, Çelebi Sultan Mehmed Medresesi (1416), Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Camii (1666), Dürri Mehmed Efendi Medresesi (1773), Çelebi Mehmed ile oğlu İkinci Murad’ın birer cami ve hamamı, Taceddin Paşa Camii bulunmaktadır.

SULUOVA, ilin kuzeyindedir. Yüzölçümü 516 km2, nüfusu 54 123’dür. 41 köyü vardır. En önemli akarsuyu Tersakan çayıdır. İlçede meyvecilik yapılır pancar ekilir. Tahıl tarımı ileridir Amasya şeker fabrikası bu ilçededir.

TAŞOVA, ilin kuzeydoğusundadır. Yüzölçümü 1 041 km2, nüfusu 57 050’dir.