Fok

Halk arasında ayıbalığı diye anılan fok, aslında bir balık değil, memelilerin yüzgeçayaklılar takımındandır. Deniz hayatına uymuş bir kara hayvanıdır. Eskiden kara hayvanı olan fokların ayağı sonradan yüzgeç biçimini almıştır. Derilerinin altında, kendilerini soğuktan koruyan yağ dolu özel bir doku vardır. Vücutlarını kaplayan tüyler de yağlıdır. Genellikle sırt üstü yüzerler. On dakikayla yarım saat arası su altında kalabilirler. Fokun boyu 2,5 m’yi bulur. Yamyassı dört yüzgeci vardır. Hayvan karadayken bu yüzgeçler bir işe yaramaz. Fok karada ön yüzgeçlerine dayanarak ve iki yana doğru vücudunu sürüyerek zorla ilerler. Oysa su içinde hızlı yüzer.

Dişi foklar yılda bir ya da iki yavru doğurur. Yavru beyaz bir kürkle doğar. Daha çok bir köpek yavrusuna benzer. Ana fok yavrudan hiç ayrılmaz. Onu kollarına alarak denize sokar, yüzmesini öğretir. Ara sıra yavruyu suya bırakır, sonra tekrar tutar. Yavrular suya alıştıktan sonra kıyıda suya dalıp çıkarak bin türlü oyun yapan genç fokların yanına götürülürler. Fokların en büyük düşmanları beyaz ayılardır. Fokun gözü uzakları iyi göremez. Hayvan bir buz parçası üstünde uyuklarken büsbütün dalıp gitmemeye çalışır. Beyaz ayı korkusuyla ikide bir uyanır. Bu yüzden fok avcıları beyaz ayıya benzememek için beyaz kürk giymez ve hayvan gelenin kendisi gibi bir fok olduğunu sansın diye onun buzlar üstünde sürünüşünü taklit ederek foka yaklaşırlar ve vururlar.

Fokun değişik özellikler taşıyan çeşitleri vardır:

Kıllı fok (asıl fok): Bunların en büyük özellikleri dış kulaklarının olmamasıdır. Kulaklarının yerinde sadece bir delik vardır. Su altında kulaklarını ve burnunu suyun girmesini engellemek için kapatır.

Kulaklı foklar: Bunların küçük ama belirli bir dış kulakları vardır. Yüzgeçleri daha büyüktür. Karada arka yüzgeçlerine dayanarak kendilerini ileri doğru atarlar ve sıçraya sıçraya yürürler.

Deniz fili ve denizaslanı — Yağı için çok avlanan deniz fili asıl foklardandır. Burnunda hortuma benzer bir çıkıntı olduğu için bu adla anılır. Deniz fili yazın deri değiştirir. Bütün derisi parça parça dökülür. Taze deri kurumadan suya girerse çok canı yanar. Bu yüzden karada kalır. Derisini kurutmak için güneşte durur, yüzgeçleriyle yeni derinin üstüne kum atar. Avcılar da onu bu zayıf zamanında öldürürler.

Denizaslanı kulaklı foklardandır. Çok iridir. Eskimolar bunların etini yer, derilerini kayık yapmakta, evlerinin çatısını örtmekte kullanırlar. Bağırsaklarının dış zarı da yağmurluk işini görür. Foklar zeki hayvanlar değillerdir, bir şey öğrenmeleri çok güçtür. Yalnız denizaslanının dişisi ötekilerden ayrılır. Bunlar oyuna bayılırlar. Cambazhanelerde, hayvanat bahçelerinde numara yapmaya alıştırılanlar bunlardır.

Deniz filinin ağırlığı 2,5 tonu bulur, boyları da 4 m.’ye yaklaşır. Foklar genel olarak boz ya da kahverengidirler. Balıkları ve başka deniz hayvanlarını yiyerek beslenirler. Bir çeşidinin kürkü çok değerlidir. Kürk foku denilen bu hayvanlar çok avlanma yüzünden tükenme tehlikesi geçirmişlerdir.