GEMİ HAKKINDA BİLGİ
Yolcu ve yük için ayrılmış özel bölmeleri olan, büyük deniz taşıtlarına gemi denir. Tarihte gemi yapımı balığın besin olarak kullanılmasıyla birlikte çok eski çağlarda başlamış, ticaretle gelişmiştir. Birbirinden uzak ülkelerde üretilen malların değiştirilmesi için, her zaman deniz yolu insanlara kara yolundan daha kolay ve ucuz gelmiştir. Gemiler bugün görülen duruma girene kadar birçok değişiklikler geçirmişlerdir. Eski çağlarda tahtadan yapılır, kürek ve yelken le çalıştırılırlardı. Buhar ve dizel makinelerinin bulunmasından sonra madenden büyük tekneler yapılmıştır. Yolcu taşımada, i yük taşımada, savaşta çeşitli gemiler kullanılır. Geminin yapacağı ödeve göre yapısı değişik olur.
Genel olarak gemiler kullanıldıkları yere göre ikiye ayrılırlar.
1) Ticaret Gemileri; 2) Savaş Gemileri.
TİCARET GEMİLERİ
Ticaret gemileri yük ve yolcu taşımak için yapılır. Suyoluyla taşımanın çok ucuz olması ticaret gemilerinin gelişmesini sağlamış, yükün özelliğine göre çeşitli gemiler yapılmıştır. Son yüzyıldaki büyük teknik gelişmeler, küçük ve ı i hafif makinelerden büyük güçler, elde edilmesini sağlamıştır. Belli büyüklükteki bir teknenin taşıyacağı yük de belli olduğundan, gemiyi çalıştıran makinenin küçülmesi ve ağırlığının azalması, aynı geminin daha fazla yük taşımasına ve kazancının artmasına yol açmıştır.
Yolcu Gemileri, en hızlı, en rahat gemilerdir. Çok sayıda yolcu alırlar. Ambarlarının bir bölümünü de yük taşımaya ayırırlar. Bu gemilerde yolcuların her türlü ihtiyacını karşılayan aydınlık, bol havalı bölmeler yapılmıştır. Kamaralar konforludur. Yemek, oturma salonları vardır. Çoğunda sinema salonu, yüzme havuzu bile bulunur. En büyük yolcu gemileri okyanuslarda çalışanlardır. Bunlara transatlantik adı verilir.
Yük gemileri (şilepler), lükse kaçmayan, gerekli ihtiyaçlara göre donatılmış gemilerdir. Gemicilerin kamaralarının dışında kalan her yer yük için ayrılmıştır. Ambar ağızlarına yükleme ve boşaltmayı sağlayacak büyük vinçler yerleştirilmiştir. Hızları çok yüksek olmaz.
Tankerler (sarnıç gemileri)sıvı yükleri taşımak için özel biçimde yapılmış gemilerdir. Tankerlerde makine dairesi genel olarak kıç tarafa yerleştirilir. Bütün gemi sarnıçlara bölünmüştür. Baş ve kıç dar bir köprüyle birbirine bağlanır. Büyüklükleri çok değişiktir. Günümüzde 100 000 tonluk tankerler bile yapılmaktadır.
Soğuk hava gemileri, et, yemiş, süt, sebze gibi bozulabilecek besin maddelerini taşırlar. Bunun için ambarlarına soğuk hava donanımı yapılmıştır.
Balıkçı gemileri, çoğunlukla tutulan balıkların soğuk ambarlarda saklanmasını, hatta temizlenip konserve edilmesini sağlayacak düzenleri olan bir ana gemiyle balıkları tutan birçok küçük balıkçı gemisinden kurulu takım gemilerdir. Limanlarından çok uzaklara gider, aylarca uğraşarak değişik yerlerde tuttukları balıkları ana gemiye doldurup dönerler.
Bunlardan başka maden cevheri, tahıl gibi dökme yük taşıyan özel gemiler de vardır. Son zamanlarda ölçüleri belli kutular içine yerleştirilmiş yükler taşıyan gemiler de yapılmıştır.
Yardımcı gemiler: Römorkörlere, buz kırıcı gemilere bu ad verilir. Römorkörler, mavnaları, bozulmuş gemileri çekerler. Büyük gemilerin rıhtımdan ayrılmasına yardım ederler. Buz kırıcı gemiler, buzla kaplı denizleri yararak arkadan gelen gemilere yol açarlar.
Bakım ve onarım gemileri: Fener gemileri, tarak gemileri, dalgıç gemileri, kılavuz gemileri gibi denizcilikle ilgili işlere yardım eden gemilerdir. Fener gemileri, açık denizlerde, sabit fener konulamayan yerlerde, gemilere yol gösterirler. Tarak gemileri, akarsu ağızlarında, sığ yerlerde çamurları, kumları tarayarak suları temizler, gemilerin işlemesine, yanaşmasına elverişli duruma getirirler. Onarım gemilerinin başlıcaları yüzer havuzlardır.
SAVAŞ GEMİLERİ
Eski çağlarda ticaret ve savaş gemileri birbirinden ayrılmamıştı. Her gemi hem ticaret yapar, hem de rastladığı düşman gemileriyle çarpışırdı. Sonraları, denize kıyısı olan devletler, düşmanlara karşı, yalnız savaşmaya elverişli gemiler yapmaya başladılar. Bu gemilere toptan donanma dendi. Savaş gemileri de yaptıkları işlere, büyüklüklerine göre çeşitli adlar alırlar.
Zırhlılar (savaş gemileri), en ağır zırhları ve en büyük topları taşıyan savaş gemileridir. Düşman gemileriyle savaşmak ve kendi gemilerini korumak için yapılmıştır. Düşman kıyılarını bombalamakta da kullanılır.
Uçak gemileri, 100-150 uçağı içinde barındıran 60 000 tonu geçen gemilerdir. Güverte üzerindeki alan uçakların iniş ve kalkışını sağlar. Binlerce askerin yaşadığı bu gemilerde uçakların bakımı ve onarımı da yapılır. Düşman saldırısına karşı çok güçlü uçaksavar ve roketlerle donatılmıştır.
Kruvazör, topları ve zırhları daha hafif, ama hızları çok fazla olan savaş gemileridir. Tonajları ve askerlik değerleri bakımından ağır kruvazör, kruvazör ve hafif kruvazör olarak üçe ayrılır. Donanmaya öncülük etmek ve ticaret gemilerini avlamak ilk görevlerindendir. Kıyıları bombalamak, kendi gemilerini düşmandan korumak için de kullanılır.
Denizaltı genel olarak su altında yol alacak biçimde yapılmış bir savaş gemisidir. 70-90 m. uzunluğundadır. Su yüzünde ilerlerken akaryakıtla çalışan motorlarını kullanır. Daldığı zaman, bol hava gerektiren bu motorları çalıştıramaz; büyük güçteki elektrik bataryalarının beslediği elektrik motorlarıyla yol alır. Denizaltı iç içe iki tekne gibidir. Dalmak istediği zaman iki bölme arasındaki boşluk suyla doldurulur ve ağırlaşan tekne batmaya başlar. Daldığı derinliği doldurduğu suyla ayarlar. Su yüzüne çıkmak için, bölmelere gönderdiği basınçlı havayla su boşaltılır. Son zamanlarda atom enerjisiyle çalışan denizaltılar da yapılmıştır.
Denizaltılar, düşman gemilerini torpilleyerek batırır. 15 – 20 m. derinlikte periskop adı verilen özel bir araçla su yüzünü görebilir. Daha derinlerde yönünü ve düşman gemilerini radar dalgalarıyla bulur.
Denizaltılardan, deniz dibinde bilimsel araştırmalar yapmak için de yararlanılmıştır.
Destroyer (muhrip), tekne ve silâh bakımından kruvazörden küçüktür. Hız ve manevra kabiliyeti bakımından üstün niteliktedir. Top ve torpil kovanlarıyla düşmana karşı çarpışır.
Korvet, özel arama ve haberleşme araçlarıyla donatılmıştır. Büyük savaş gemilerini denizaltı baskınlarına karşı korur.
Torpidobot, küçük ve çok hızlı bir savaş gemisidir. Düşman denizaltılarıyla savaşır.
Çıkarma gemisi, dibi düz olarak kıyıya dayanacak biçimde yapılmıştır. Köprü gibi açılan kapağından çok sayıda askerin ve silâhın kıyıya çıkmasını sağlar.
Mayın arama-tarama gemisi, 8 m’ye kadar olan derinliklerdeki mayınları arayıp bulan ve bunları temizleyerek donanmaya yol açan bir gemidir.