DEĞİŞİK DİLLER
Sağır ve dilsizlerin ellerini kullanarak konuşmaları, böylece anlaşmaları da bir dildir. Buna benzeyen sözsüz, sessiz tiyatro oyunlarında (pantomimde) de bir bakıma bu çeşit bir dilden yararlanılır. Ayrıca Türkçemizde günlük kullanmada, kaba ve aşağılık konuşma, külhanbeyi ağzı anlamına gelen, aslında bir topluluğun kendi aralarında kullandığı özel dil demek olan argo da bir dildir. En genel anlamında argo bir meslek grubunun, aynı sosyal sınıftan insanların kullandığı bir dil olduğu için uydurulmuş, anlamı değiştirilmiş ya da bozulmuş sözlerle doludur. Zaman zaman apayrı bir cümle kuruluşuna, yapıya ve dilbilgisine sahip olduğu halde ana dilden çıkmış kabul edilir.
ESPERANTO: Yeryüzündeki sayısız dillerin insanlar arasında anlaşma zorlukları yarattığını ileri süren bazı kimseler ortak bir dilin gerektiğini uzun zamandan beri savunmaktaydılar. Bunlardan Doktor Zamenhof 1887’de Varşova’da yeni bir dilin ilk ders kitabını yayınladı. Başlangıçta imzasını «Umutlu olan» anlamında «Doktor Esperanto» diye kullandığı için bu yapma dil Esperanto diye anılmaya başladı. Alışılmış diller kendi kendilerine oluşmuşlardı; dilbilgileri sonradan belirlenip yazılmıştı. Bu yüzden de kurallara tamamen uymuyorlardı. Bunun tersine Esperanto’nun önce kuralları hazırlanmış, sonra dilin kendisi ortaya çıkarılmıştır. Onun için öğrenilmesi kolaydır. Kelimeler kaynaklarını daha çok Latinceden ve benzeri dillerden almıştır.
KUŞ DİLİ: Çocukların daha çok çevredekiler konuşulanları anlamasın diye konuştukları uyduruk bir dildir. Aslında konuşulan ana dilidir. Her hecedeki sesli harften sonra bir «g» eklenerek ve sonra sesli harfi tekrarlayarak yapılır. Örneğin «bugugügün siginegemagayaga gigidigiyogor mugusugunuguz?» «bugün sinemaya gidiyor musunuz?» dan başka bir şey değildir. Bir de Kepçe dili denilen bir konuşma şekli vardır. Bu da kuş dilinin aynıdır; yalnız «g» yerine, «pç» konur. Elbet böylesi biraz daha karışık olur. Konuşması da anlaması da güçleşir. Aynı cümleyi kepçe diliyle söyleyelim: «bup-çugüpçün sipçinepçemapyayapça gipçidîpçiyopçor mup-çusupçunupçuz?» Bunlara benzer daha da güç diller vardır; bazılarında ekleme hecelerin başına gelir. Kuş dilinin benzeri konuşmaya değişik dillerde rastlanıyor. Örneğin Güney Amerika Kızılderilileri arasında yaygın olan bir çeşidinde «g» eklenti olarak kullanılmaktadır.
